Biljka kao začin. U carstvu boja, mirisa i ukusa
Autor: dr Uroš Buzurović, kustos botaničar
Scenografija izložbe i grafički dizajn: Anja Marčetić, Biljana Sovilj
Grafička obrada i animacija: Srđan Ivanović
Stručni saradnici: dr Aleksandra Maran Stevanović (muzejski savetnik paleozoolog), Aleksandar Knežević (Biološki fakultet, Univerzitet u Beogradu)
Modeli: Aleksandar Stojanović (konzervator entomolog)
Autor ilustracija: Bora Milićević (likovni tehničar)
Fotografije: dr Uroš Buzurović , dr Nevena Kuzmanović, prof. dr Sanja Đurović, Jelena Bogosavljević
Prevod na engleski: Alisa Radić
Galerija Prirodnjačkog muzeja, Mali Kalemegdan 5, Beograd
15. decembar 2023 – jun 2024.
Izložba „Biljka kao začin. U carstvu boja, mirisa i ukusa“ jedinstvena je naučno-estetska sinteza interdisciplinarnih znanja čiji simbolični koren čini biologija dok se u njenoj metaforičnoj krošnji prepliću istorija, etnologija, antropologija, umetnost, gastronomija i druge naučne i kreativne discipline. Autorsko delo dr Uroša Buzorvića, ova izložba predstavlja autentični senzorijum u slavu začinskih biljaka, koji posredstvom mirisa, ukusa i dodira vodi posetioca u svet čudesnih moći začina kojima su ispisane neke od najuzbudljivijih stranica ljudske istorije.
U pravom vatrometu boja i kaleidoskopu oblika 39 začinskih biljaka, smeštena je ova kompleksna, a prijemčiva izložba koja nas upoznaje sa biološkim poreklom i istorijatom začina, njihovim uticajem na velika geografska otkrića, političke i ekonomske uspone i padove.
Publika će imati priliku da sazna više o mitovima, predanjima i verovanjima vezanim za začine, ali i o njihovoj ključnoj ulozi u gastronomiji i proizvodnji parfema.. Maštovita postavka čiji dizajn potpisuju Anja Marčetić i Biljana Sovilj, ima naročitu mirišljavu i taktilnu dimenziju, koja omogućava posetiocu da oseti aromu i strukturu začinskih biljaka, kako onih egzotičnih, tako i onih koje rastu na tlu naše zemlje.
Izložbu prati reprezentativna publikacija koji autorski potpisuju dr Uroš Buzurović i dr Aleksandra Maran Stevanović, kao i niz različitih programa namenjenih publici svih uzrasta.
Pokrovitelj izložbe je Ministarstvo kulture Republike Srbije, a dobrotvori našeg projekta: Prvi srpski šafran iz Tamniča, Premijer čokolade, Aleva a.d. i Spice up Shop iz Beograda.
Izložba će biti otvorena do juna 2024. godine.
Priroda i jezik
Autor: Dragana Vučićević, viši kustos za edukaciju
Scenografija izložbe i grafički dizajn: Anja Marčetić, Biljana Sovilj
Koautori za Mini kutak Ptice mudrice: Irena Hribšek (ornitolog), Vanja Parača (ornitolog)
Dizajn zvuka: Vladimir Milojević Vlatron
Autori ilustracija: Bora Milićević (likovni tehničar), Aleksandar Stojanović (konzervator entomolog), Biljana Mitrović (muzejski savetnik).
Fotografije: Sanja Alaburić (muzejski savetnik), Uroš Buzurović (kustos botaničar), Ana Paunović (muzejski savetnik), Aleksandar Stojanović (konzervator entomolog)
Galerija Prirodnjačkog muzeja, Mali Kalemegdan 5, Beograd
26. jul 2023 – novembar 2023. godine
Izložba „Priroda i jezik“ je multidisciplinarna izložba mozaičke strukture, koja na popularan način sublimira više različitih oblasti: biologiju, geologiju, anatomiju, fiziku, akustiku i oscilacije, stručnu terminologiju, leksiku i prirodu jezika, književnost, kodove, pismo, simbole i muziku. Izložba na slikovit način približava: jezik prirode i matematičkih pravilnosti u prirodi; načine komunikacije među živim bićima, uključujući korišćenje mirisa, feromona i boja; kako nastaju govor i glas na osnovu građe mišićnog organa, jezika, i usne duplje; kako se prenose informacije među ljudima, životinjama i biljkama, ali i ćelijama, kao i mnoge druge fenomene u prirodi.
Izložba je podeljena u pet tematskih celina i na popularan način objedinjuje naizgled različita polja prirodnih i društvenih nauka u cilju edukacije publike, razvijanja ekološke svesti i spoznaje značaja očuvanja Prirode i Planete. Ilustrovana je brojnim i atraktivnim eksponatima iz bogatih zbirki Prirodnjačkog muzeja, među kojima su
minerali (olivin, muskovit, getit itd.); fosili hipariona, pećinskog medveda i jelena megacerosa; puževi i školjke (Jakobova kapica, konjsko kopito, puž bačvar i dr.); eksponati ptica (utva zlatokrila, pčelarica, tetreb, paun, slavuj, sivi soko, kukumavka i dr.); ribe (morski konjic, veslonos, morski pas, čekićara); brojni insekti, gmizavci, krupni sisari (vuk, ris i dr.) i herbarski materijal (bor, jasen, hrast, sladun). Na izložbi će prvi put biti prikazani atraktivni eksponati kao što su ženka lava, ženka medveda, arktički vuk, beli paun, pojedine ptice (lastavica, čavka), kao i brojne insekatske vrste.
Hilandarski medicinski kodeks i srpska srednjovekovna medicina
Autori:
Aleksandra Savić, muzejski savetnik Prirodnjačkog muzeja i
dr Snežana Jarić, naučni savetnik, Institut za biološka istraživanja „Siniša Stanković“ – Institut od nacionalnog značaja za Republiku Srbiju (IBISS)
autor ilustracija Bora Milićević, likovni tehničar Prirodnjačkog muzeja
Galerija Prirodnjačkog muzeja, Mali Kalemegdan 5
decembar 2022 – jun 2023. godine
Izložba ima za cilj da predstavi javnosti medicinska znanja i praksu lečenja ljudi prirodnim lekovitim sredstvima, koja su bila dostupna u srednjem veku u Srbiji. Osnovna medicinska i farmakološka znanja srednjeg veka bila su u početku vezana za manastire i bazirala su se na korišćenju brojnih lekovitih sredstava biljnog, životinjskog i mineralnog porekla. Zapisi o medicinskoj i farmakološkoj praksi vekovima su čuvani u brojnim manastirskim arhivama, ali u novije vreme, ove arhive se otvaraju i podaci se objavljuju u naučnim radovima. Istraživanje Hilandarskog medicinskog kodeksa je od izuzetnog značaja za kulturu i istoriju srpske medicine, farmacije i botanike, jer rasvetljuje brojne činjenice o tom periodu istorije.
Jedan od najpoznatijih i najzanačjnijih dokumenata srpske srednjovekovne medicine predstavlja rukopis „Hilandarski medicinski kodeks“ (15 – 16. vek), kao najkompletniji prevod velike zbirke rukopisa srednjovekovne medicinske prakse Salerno-Monpelje
škola. Rukopis je jedinstveni zbornik sačuvanih medicinskih i farmakoloških spisa, koji se mogu smatrati prvom srpskom i prvom slovenskom farmakopejom. Slični spisi napisani narodnim jezikom nisu postojali kod drugih slovenskih naroda, niti kod većine evropskih naroda u tom periodu.
Rukopis je 1952. godine otkrio akademik Đorđe Sp. Radojičić u riznici srpskog manastira Hilandar na Svetoj Gori. Njegovo otkriće predstavlja jedno od najznačajnijih koraka u istraživanju istorije medicine srednjeg veka u Srbiji, ali i u Evropi. Godine 1980. objavljeno je fototipsko izdanje Hilandarskog medicinskog kodeksa, a deceniju kasnije, akademik Relja V. Katić je objavio i prevod teksta sa staroslovenskog na savremeni srpski jezik, sa uvodnom studijom o istoriji srpske srednjovekovne medicine. Rukopis obuhvata nekoliko vrsta medicinskih spisa: Spisi iz interne medicine, Spisi o infektivnim bolestima, Toksikološki spisi, Spis iz pedijatrije, Terapijska uputstva, Spis iz hirurgije i Farmakološki spisi.
Spisi iz interne medicine i Farmakološki spisi su najobimniji deo Kodeksa. Poseban značaj Farmakoloških spisa se ogledao u sadržaju informacija o prostim i složenim lekovima (ulja, masti, pilule, melemi i sirupi) biljnog, životinjskog i mineralnog porekla, načinu njihove pripreme, primene i doze za tretman bolesti. Sadržaj Farmakoloških spisa ukazuje i na poznavanje karakteristika biljnih vrsta, njihovog porekla, stepena lekovitosti, načina i vremena sakupljanja.
Kodeks predstavlja riznicu narodnih medicinskih termina i prvo pisano delo koje istovremeno sadrži narodnu i naučnu botaničku terminologiju, zbog čega se može smatrati pretečom srpske botanike. Originalni primerak Hilandarskog medicinskog kodeksa i danas se nalazi u arhivi manastira Hilandar, dok se njegovo fototipsko izdanje čuva u Narodnoj biblioteci Srbije u Beogradu.
Izložba se sastoji iz tri celine. Prvi deo izložbe predstavlja medicinu starog i srednjeg veka u svetu i medicinska dostignuća brojnih civilizacija tokom istorije. U drugom delu predstavljena je medicina srednjeg veka u srpskim zemljama. Takođe, predstavljene su prve srpske bolnice (Hilandar i Studenica), prvi lekari u Srbiji, kao i manastirska, dvorska i gradska medicina.
Treću celinu predstavlja rukopis „Hilandarski medicinski kodeks“, čije je fototipsko izdanje izloženo u štampanom i digitalnom obliku. Kao zasebna celina predstavljen je Farmakološki spis sa brojnim lekovitim biljkama, među kojima su mnoge i danas aktuelne (kamilica, majčina dušica, nana, aloja, pelin, kopriva, ricinus i druge). Biljke su predstavljene u prirodnom obliku (kao bašta), kao herbarizovani primerci i u formi botaničkih ilustracija. Deo izložbe je posvećen i lekovima životinjskog i mineralog porekla iz zbirki Prirodnjačkog muzeja i Hemijskog fakulteta u Beogradu.
Kuriozitet izložbe su izuzetno retki, sačuvani srednjovekovni eksponati iz oblasti hirurgije sa područja Srbije iz 15-16. veka (hirurški nož, svrdlo za vađenje metaka, pincete, naočare lekara, skalpeli itd.), iz manastira Mažići kod Priboja i Muzeja Ras u Novom Pazaru. Predstavljena je i trepanovana lobanja (medicinski zahvat bušenja kosti lobanje radi oslobađanja od glavobolja) iz Narodnog muzeja Kikinda. Izložba je upotpunjena komponovanom muzikom i ekskluzivnim fotografijama manastira Hilandar i prirode Svete Gore, autora Aleksandra Vl. Markovića. Izložbu prati istoimena monografska publikacija, na 132 strane, rađena u koloru, autora Aleksandre Savić i Snežane Jarić. Izložbu su dizajnirali Ozarija Lašić Marković i Nebojša Vasiljević a dizajn i prelom kataloga je radila Snežana Rajković. Izložba se organizuje u saradnji sa Institutom za biološka istraživanja „Siniša Stanković“, Muzejom Ras iz Novog Pazara, Manastirom Banja (kod Priboja) Pravoslavne eparhije Mileševo, Narodnom bibliotekom Srbije, Bibliotekom Matice srpske, Hemijskim fakultetom u Beogradu i Narodnim muzejom Kikinda. Prijatelj izložbe je Institut za proučavanje lekovitog bilja „Dr Josif Pančić“. Izložba se organizuje uz podršku Ministarstva kulture Republike Srbije.
EVOLUCIJA
Autor: Boris Ivančević, Milan Paunović, Zoran Marković, Sanja Alaburić
Galerija Prirodnjačkog muzeja, Mali Kalemegdan 5
30. decembar 2021 – jun 2022.
Evolucija je veličanstveni proces koji je proizveo raznovrsnost živog sveta i bogatstvo prirode na našoj planeti. U tom zamahu stvaranja nastali smo i mi, ljudi, jedna od vrsta na razgranatom drvetu
života.
Izložba Prirodnjačkog muzeja prikazuje ekskluzivne predmete koji svedoče o prvim trenucima pojave života na Zemlji, o njegovom bujanju u okeanima, osvajanju kopna, razvoju ljudskih predaka i njihovom preobražaju u savremene ljude. Publika će imati priliku davidi najstarije ikada pronađene fosile nastale u praokeanima pre 3,5 milijardi godina, najstarije životinje, prve biljke koje su se pojavile na kopnu. Neki od ovih izuzetnih predmeta su pronađeni na teritoriji današnje Srbije.
Ova izložba je jedinstvena prilika da se publika upozna sa ključnimmaterijalnim dokazima razvoja života na Zemlji i vidipredmete koji su rasvetlili evoluciju ljudske vrste. Putem atraktivnih eksponata lobanja, crteža i rekonstrukcija, prikazan je evolutivni niz drevnih predaka u evoluciji čoveka, dug više od 30 miliona godina. Ovi eksponati, nabavljeni u prethodne četiri godine, prvi put se javno izlažu na izložbi „Evolucija“. To su otkrića koja su oblikovala i odredila naš današnji pogled na svet.
Na ovaj način Prirodnjački muzej publici otkriva deo svetske kulturne prirodnjačke baštine koja se može videti samo u malobrojnim muzejima sveta, a ovom prilikom i kod nas. Izloženi su brojni eksponati: fosili stromatolita iz Australije stari oko 3,5 milijardi godina, najstariji dokaz o prisustvu živih bića na Zemlji, fosili prvih kopnenih biljaka pronađeni u istočnoj Srbiji, kao i skeleti današnjih životinja, koji nam otkrivaju kako evolucija menja i stvara nove vrste.
O tome svedoče i fosili primata (od kojih su neki otkriveni u Srbiji), kao i čovekolikih majmuna i ljudskih vrsta koje su izumrle. Među njima su i skeleti najčuvenijeg australopitekusa Lusi, otkrivenog u Etiopiji 1974. godine, zatim pekinškog i neandertalskog čoveka, ali i malo poznatog današnjeg bliskog rođaka ljudi, bonoboa. Svi eksponati su praćeni originalnim slikama i rekonstrukcijama mogućeg izgleda izumrlih biljaka, životinja, gljiva i predaka današnjih ljudi, koje su nastale u saradnji sa biolozima, paleontolozima i antropolozima.
Čoveku je teško da spozna ogromne vremenske periode geološke istorije Zemlje, koji su van iskustva kratkih života ljudi, a tokom kojih se evolucija odvija. Ipak, Prirodnjački muzej je na naučan i stručan način predstavio pouzdana svedočanstva o nastajanju vrsta, postanku čoveka i prirodnoj raznovrsnosti. Izložba na atraktivan i slikovit način rasvetljava veoma kompleksnu teoriju evolucije, ali i druga važna pitanja: Odakle ljudi? Šta je život? Šta je čovek?
Izložbom „Evolucija“ Prirodnjački muzej završava obeležavanje jubileja 125 godina od svog osnivanja. Istovremeno, postavlja i pitanje ─ kuda evolucija danas vodi ljudsku vrstu i da li je moguć njen opstanak, dok nemilice narušava prirodu oko sebe.
Izložba je edukativnog karaktera i namenjena je svim uzrastima. Svako predavanje kustosa je prilagođeno uzrastu grupe. Po dogovoru sa kustosima moguća je organizacija tematskih radionica. Izložbu prati publikacija “Evolucija”, koja se može kupiti u Galeriji.
Trajanje izložbe je do juna 2022.
